کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) به عنوان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های کبدی در سراسر جهان شناخته می‌شود که با تجمع چربی در کبد بدون مصرف مقادیر زیاد الکل همراه است. این بیماری یک طیف گسترده از اختلالات کبدی را در بر می‌گیرد که از کبد چرب ساده (استئاتوز) تا آسیب پیشرفته‌تر مانند استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) و سیروز کبدی متغیر است.
در این مقاله به بررسی علل و عوامل خطر، مکانیسم‌های پاتوفیزیولوژیکی، روش‌های تشخیص و درمان و همچنین پیشگیری از این بیماری خواهیم پرداخت.
متخصص گوارش و کبد
دکتر مقداد صداقت
برای دریافت نوبت دکتر مقداد صداقت لطفا از طریق واتساپ یا تلگرام با پشتیبانی سایت در ارتباط باشد.
کبد چرب غیر الکلی چیست؟
کبد چرب یک بیماری است که در آن چربی های زیادی در سلول های کبد تجمع می‌یابد. این وضعیت معمولاً باعث ایجاد سلول های التهابی در کبد می‌شود و در نهایت می‌تواند منجر به تغییرات جدی در ساختار و عملکرد کبد شود. علل دقیق کبد چرب غیر الکلی هنوز به طور کامل روشن نشده است، اما مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی، متابولیکی، و محیطی در ایجاد آن نقش دارند.
NAFLD به طور عمده در افراد دارای اضافه وزن یا چاقی، دیابت نوع 2 و سندرم متابولیک مشاهده می‌شود و با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی و دیابت همراه است.
علائم و نشانه های کبد چرب غیر الکلی
علائم و نشانه های کبد چرب غیر الکلی بسیار متنوع بوده و شاید در برخی افراد نمایان نشوند. برخی عبارتند از:
- تورم شکم
- افزایش وزن
- خستگی یا ضعف عمومی
- کاهش اشتها یا تغییر در الگوی اشتها
- علائم گوارشی مانند تهوع، استفراغ، یا اسهال
- زرد شدن پوست و چشم ها (یرقان)
- افزایش مقدار ادرار، خشکی دهان و بی‌قراری
- افزایش غیرمعمول آنزیم های کبدی در آزمایشات خونی
- درد یا ناراحتی در ناحیه کبدی (در ناحیه راست بالای شکم)
مراحل کبد چرب غیر الکلی
مراحل کبد چرب غیر الکلی از دو نوع اصلی شامل کبد غیر التهابی و کبد التهابی NASH تشکیل شده‌اند. این دو نوع بر اساس شدت التهاب و تغییرات سلولی در کبد تفاوت دارند. در ادامه، مراحل ابتلا به آنها را توضیح خواهیم داد.
این نوع از کبد چرب غیر التهابی چربی در سلول های کبد تجمع می‌یابد اما سلول های التهابی کمتری وجود دارند. در کبد چرب غیر الکلی همراه با التهاب در این مرحله، علاوه بر تجمع چربی، سلول های التهابی نیز در کبد حضور دارند که ممکن است به تغییرات جدی در ساختار کبد و نارسایی کبدی منجر شود. تشخیص و مراقبت از این نوع کبد چرب در مراحل ابتدایی می‌تواند به جلوگیری از تشدید آسیب و تغییرات جدی در کبد کمک کند.
علل بروز بیماری کبد چرب غیر الکلی
بیماری کبد چرب غیر الکلی می‌تواند به عوامل مختلفی برگردد. در زیر علل اصلی بروز این بیماری را بررسی می‌کنیم:
- چاقی و اضافه وزن
- دیابت نوع 2
- مقاومت به انسولین
- ناتوانی بدن در استفاده بهینه از انسولین
- چربی در خون به ویژه تری‌گلیسریدها
- افزایش میزان چربی در سلول های کبد
- مصرف داروهای خاص
عوامل خطرساز کبد چرب غیر الکی (کمی مشابه با علل بروز هستند)
عوامل خطرساز برای بروز بیماری کبد چرب غیر الکلی عبارتند از:
- چاقی و اضافه وزن
- دیابت
- مقاومت به انسولین
- هایپرلیپیدمی
- سن بالا
- استفاده از چربی‌ها و غذاهای ناسالم
- سابقه خانوادگی
عوارض کبد چرب غیر الکلی چیست؟
در مراحل پیشرفته بیماری، تجمع چربی و التهاب در سلول های کبدی می‌تواند به نارسایی کبدی منجر شود، که ممکن است با علائمی مانند تورم شکم، زردی پوست، خستگی شدید، تهوع، استفراغ و ضعف عمومی همراه باشد. در مراحل پیشرفته تر، تجمع چربی و التهاب در کبد می‌تواند به شکل سیروز کبدی تغییر کند که ممکن است با علائم مانند کاهش وزن، تورم شکم، خونریزی از رگ‌های معده و رگ‌های مری و تغییرات جلدی همراه باشد.
افزایش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی مانند سکته قلبی و افزایش فشار خون از دیگر عوارض این بیماری بشمار می‌روند.
تشخیص کبد چرب غیر الکلی چگونه است؟
تشخیص بیماری کبد چرب غیر الکلی با استفاده از روش ها و آزمایشات مختلف انجام می‌شود.
✔ آزمایشات خونی مانند آزمایشات اندازه گیری آنزیم های کبدی مانند ALT (آلانین آمینوترانسفراز) و AST (آسپارتات آمینوترانسفراز) می‌تواند نشانگر تغییرات در کبد باشد. افزایش میزان این آنزیم ها در خون ممکن است به وجود التهاب و آسیب در کبد اشاره کند.
✔ سونوگرافی کبد می‌تواند تجمع چربی در کبد را نشان دهد. این روش غیر تهاجمی و غیر باز روی کبد است و معمولاً اولین مرحله برای تشخیص این نوع از بیماری است.
✔ تصویربرداری CT و MRI برای بررسی کبد و تشخیص تجمع چربی در آن استفاده می‌شوند. آنها به پزشک کمک می‌کنند تا وضعیت دقیق تر و مشخص تری از ساختار کبد را بدست آورند.
✔ در مواردی که نیاز به تشخیص دقیق تر بیماری و تشخیص مراحل پیشرفته تر بیماری وجود دارد، بیوپسی کبد انجام می‌شود. این روش شامل گرفتن نمونه ای از بافت کبد از طریق سوزن است تا به بررسی میکروسکوپی و بافت شناسی آن بپردازند.
ترکیب این روش ها و اطلاعاتی که از سوابق پزشکی و علائم بیماری به دست می‌آید، به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص صحیح این بیماری را برای بیمار قائل شود و برنامه درمانی مناسب را تعیین کند.
نحوه درمان کبد چرب غیر الکلی
درمان بیماری کبد چرب غیر الکلی با تغییرات سبک زندگی و مداخلات دارویی همراه خواهد بود. سایر روش های درمان عبارتند از:
داروی درمان کبد چرب
- تغییرات در رژیم غذایی
- کاهش وزن و ورزش منظم
- درمان دارویی مانند داروهای افزایش حساسیت به انسولین یا داروهای کاهش چربی های خونی
- در موارد شدیدتر که بیماری به سطح های پیشرفته تری از آسیب کبدی رسیده است، ممکن است نیاز به تداخلات جراحی مانند بیوپسی کبد، ترمیم توسط لیزر، یا جراحی ترمیمی باشد.
ترکیبی از این روش‌ها بسته به شدت بیماری و وضعیت هر بیمار توسط بهترین دکتر گوارش و کبد در تهران معالج تعیین می‌شود. تغییرات در رفتار زندگی و درمان‌های دارویی مناسب می‌تواند به بهبودی و کنترل بیماری کمک کند و ممکن است از پیشرفت آسیب کبدی جلوگیری کند.
سوالات متداول درباره کبد چرب غیر الکلی
بله زیرا ر صورت عدم درمان و در موارد پیشرفته، به عوارض جدی مانند نارسایی کبدی و سیروز کبدی منجر می‌شود.
پیشگیری شامل اصلاح رژیم غذایی، کنترل وزن، افزایش فعالیت بدنی و کنترل برخی بیماری های خاص است.