زخم معده، که به عنوان اولسر پپتیک نیز شناخته می‌شود، یک مشکل شایع گوارشی است که به علت آسیب به لایه داخلی معده یا قسمت بالایی روده کوچک (دئودنوم) ایجاد می‌شود. این زخم‌ها معمولا منجر به درد و ناراحتی شدید شده و در صورت عدم درمان مناسب، به عوارض جدی مانند خونریزی یا سوراخ شدن دیواره معده منجر خواهند شد. به دلیل اینکه این بیماری میان افراد بسیار شایع شده است، علت و علائم آن را برای شما توضیح دادیم.
متخصص گوارش و کبد
دکتر مقداد صداقت
برای دریافت نوبت دکتر مقداد صداقت لطفا از طریق واتساپ یا تلگرام با پشتیبانی سایت در ارتباط باشد.
زخم معده چیست؟
زخم معده یا زخم پپتیک (Peptic Ulcer)، یک زخم باز است که در پوشش داخلی معده، اثنی عشر (قسمت بالایی روده کوچک) یا گاهاً در مری ایجاد می‌شود. زخم های پپتیک معمولاً زمانی رخ می‌دهند که لایه محافظتی مخاط معده یا اثنی عشر تخریب شود و به اسید معده و آنزیم ها اجازه دهد تا به بافت های زیرین آسیب بزنند.
علت به وجود آمدن زخم معده چیست؟
زخم معده معمولا به دلیل ترکیبی از عوامل که در ادامه بیان می‌کنیم ایجاد می‌شود. در نظر داشته باشید که این بیماری امروزه بسیار شایع شده است و با شناخت علل به وجود آورنده آن می‌توانید به حد بسیاری از بروز آن جلوگیری کنید.
- وجود عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری
- استفاده بیش از حد از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن و دیگر NSAIDs
- مصرف طولانی مدت الکل
- سیگار کشیدن مداوم و زیاد
- عوامل استرس زا و نگران کننده
- عوامل دیگری مانند ارثی بودن، مصرف بیش از حد قهوه یا مواد افزودنی غذایی، برخی بیماری های معده و دیگر شرایط پزشکی نیز ممکن است نقشی در ایجاد زخم معده داشته باشند.
علائم زخم معده
علائم ابتلا به زخم معده بسیار متنوع بوده و شدت آنها می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. گاها این بیماری با مشکلات دیگر معده به دلیل تشابه علائم نیز اشتباه گرفته می‌شود. برخی از علائم شایع این عارضه عبارتند از:
- درد یا سوزش در ناحیه معده که معمولاً در ناحیه ای بین سینه و ناف، به ویژه زمانی که معده خالی است، احساس می‌شود. درد ممکن است به صورت شدید و سوزاننده باشد و معمولاً چند دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشد.
- احساس پری و نفخ بعد از خوردن غذا
- تهوع مکرر و گاهی استفراغ
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
- از دست دادن اشتها یا احساس سیری سریع
- خون در استفراغ یا مدفوع
- احساس خستگی یا ضعف
- احساس سوزش در ناحیه قفسه سینه که به دلیل بازگشت اسید معده به مری رخ می‌دهد.
زخم معده چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک از شما درباره علائم، مدت زمان و شدت آنها، سابقه بیماری های گوارشی و مصرف دارو، به ویژه سوالاتی می‌پرسد. معاینه فیزیکی شامل لمس شکم برای ارزیابی حساسیت و درد می‌باشد.
- آندوسکوپی معده معمولاً بهترین راه برای تشخیص زخم معده است. در این روش، پزشک با استفاده از یک لوله نازک و انعطاف پذیر که در انتهای آن یک دوربین وجود دارد، به داخل معده و اثنی عشر نگاه می‌کند. آندوسکوپی به پزشک امکان می‌دهد، زخم ها را ببیند و نمونه هایی از بافت (بیوپسی) برای بررسی عفونت هلیکوباکتر پیلوری یا بررسی سرطان بردارد.
- آزمایش های خون می‌توانند نشان دهنده کم خونی ناشی از خونریزی مزمن زخم معده باشند. همچنین، آزمایش خون می‌تواند برای تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری استفاده شود.
- با استفاده از آزمایش تنفس اوره ، بیمار محلولی را می‌نوشد که حاوی اوره نشاندار است. اگر هلیکوباکتر پیلوری در معده وجود داشته باشد، این باکتری اوره را به دی اکسید کربن تبدیل می‌کند که در تنفس بیمار قابل تشخیص است.
- آزمایش مدفوع برای تشخیص خون در مدفوع (نشانه خونریزی از زخم) یا برای شناسایی هلیکوباکتر پیلوری در مدفوع استفاده می‌شود.
- رادیوگرافی با ماده حاجب (بلع باریم) که طی آن، بیمار محلول حاوی باریم را می‌نوشد و سپس تصاویر رادیوگرافی از دستگاه گوارش گرفته می‌شود. باریم به پزشک کمک می‌کند زخم ها و ناهنجاری های معده و روده را بهتر ببیند.
چگونه از زخم معده جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از زخم معده، می‌توانید اقداماتی را در سبک زندگی و عادات غذایی خود اعمال کنید. قابل ذکر است که این تغییرات و بهبود سبک زندگی نیز تاثیر بسیار چشمگیری در جلوگیری از این بیماری دارد.
✔ مصرف داروها را با غذا میل کنید تا تحریک معده کاهش یابد.
✔ از داروهای جایگزین با خطر کمتر برای معده استفاده کنید.
✔ در صورت تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری، دوره درمان آنتی‌بیوتیکی را به طور کامل طی کنید تا عفونت ریشه کن شود. مصرف زیاد الکل می‌تواند به دیواره معده آسیب برساند و خطر زخم معده را افزایش دهد. به همین دلیل مصرف الکل را به حداقل برسانید یا از آن اجتناب کنید.
✔ سیگار می‌تواند تولید اسید معده را افزایش دهد و دیواره معده را تحریک کند. ترک سیگار می‌تواند به پیشگیری از زخم معده کمک کند.
✔ رژیم غذایی متعادل و غنی از میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین های سالم داشته باشید. از مصرف غذاهای تند و پرادویه، کافئین و غذاهای چرب پرهیز کنید. به جای مصرف وعده‌های غذایی بزرگ و سنگین، وعده های کوچک تر و مکرر را ترجیح دهید تا از تحریک معده جلوگیری کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم زخم معده را تجربه می‌کنید یا نگرانی هایی در مورد سلامت معده و دستگاه گوارش خود دارید، باید به بهترین متخصص گوارش مراجعه کنید. اگر در ناحیه معده خود درد و سوزش مداوم را تجربه می‌کنید و یا اینکه همیشه احساس سوزش سر دل دارید و یا بعد از غذا، احساس استفراغ و تهوع دارید نیز حتما جهت معاینات لازم به بهترین دکتر گوارش و کبد مراجعه کنید تا به عارضه ای مزمن تبدیل نگردد.
نتیجه گیری:
بیماری زخم معده به طور جدی سلامت افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد اما با تشخیص به موقع و درمان مناسب، قابل مدیریت و درمان است. تغییرات در سبک زندگی، مصرف داروهای مناسب و پیگیری های منظم پزشکی می‌تواند به بهبود وضعیت و پیشگیری از بازگشت زخم کمک کند. همیشه بهتر است با پزشک خود در مورد هرگونه نگرانی یا علائم غیرطبیعی مشورت کنید تا بهترین راهکارهای درمانی و پیشگیری را دریافت نمایید.
سوال متداول زخم معده
غذاهای تند، چرب، اسیدی، کافئین‌دار و نوشیدنی‌های الکلی می‌توانند تحریک کننده باشند و علائم زخم معده را تشدید کنند. توصیه می‌شود از مصرف این نوع غذاها خودداری کنید.
در برخی موارد نادر، زخم معده ای که به علت عفونت هلیکوباکتر پیلوری ایجاد شده باشد، در صورت عدم درمان مناسب و مزمن شدن، ممکن است خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهند.
برخی از زخم‌های معده ممکن است خود به خود بهبود یابند، اما درمان مناسب و رعایت دستورات پزشکی می‌تواند به تسریع فرآیند بهبودی و پیشگیری از عوارض جدی‌تر کمک کند.